In de periode 2000 – 2010 is het aantal gemeenten in Nederland met ruim 110 afgenomen. Per 2018 telt Nederland 380 gemeenten. Herindeling kan gemeenten versterken. Minder aandacht bestaat er voor andere consequenties. Zo blijkt dat herindeling ook kan leiden tot uittreding uit bestaande intergemeentelijke samenwerkingsverbanden.
Al langere tijd is op het terrein van Sociale Zaken een schaalvergroting gaande, waarbij gemeenten samenwerken om de vele sectorale ontwikkelingen te kunnen opvangen. Zoals veel gemeenten heeft een drietal Zuid-Hollandse gemeenten daarom hun taken op het gebied van sociale zaken ondergebracht bij een Intergemeentelijke Sociale Dienst (ISD). Deze ISD heeft de kwaliteit en efficiëntie verbeterd en heeft proactief gewerkt aan regionale beleidsontwikkeling.
Ondanks dit goede presteren treedt binnenkort, als gevolg van herindeling, één van de drie participanten uit. De twee achterblijvende gemeenten zien dan dat de schaalgrootte fors afneemt. Zonder maatregelen zal dit leiden tot structurele kostenstijging. Onderzoek naar de toekomst van de ISD is noodzakelijk.
Na een bestuurlijke inventarisatie in de regio zijn drie opties overgebleven: elke gemeente weer een eigen sociale dienst, uitbreiding van de taken van de ISD of inkoop van sociale diensttaken bij een buurgemeente. Oftewel: zelf doen, samenwerken of uitbesteden.
Gezien de diversiteit aan belangen hebben de gemeenten opdracht verstrekt tot onafhankelijk onderzoek. Door middel van een multicriteria-analyse heeft IPR Normag de scenario’s in beeld gebracht. Daarbij is de betrokkenheid en medewerking van ISD, inkoopgemeente en participanten van groot belang geweest. Het onderzoeksrapport geeft inzicht in de mogelijkheden en risico’s. IPR Normag heeft in het bijzonder de kostenstructuur en de te overbruggen ‘frictiekosten’ van ontmantelen geanalyseerd. Daarbij is gebleken dat vermoedens niet altijd kloppen en alleen door een gedegen analyse de juiste inzichten worden verkregen.
De twee gemeenten hebben besloten tot een inkooptraject van Sociale Zaken bij een buurgemeente. Hoewel dit ook een fors financieel voordeel kan opleveren, is de overweging meer strategisch. Door inkoop bij een sterke buurgemeente kan de kwaliteit worden gewaarborgd en blijft de regionale samenwerking intact. Dit is van belang om de kwaliteit van het beleid en de dienstverlening te kunnen waarborgen.