Duidelijke keuzes voorbereiden en uitvoeren in een tijd van bezuiniging? IPR Normag ondersteunt met denkkracht en daadkracht. Al ruim 25 jaar werken wij voor de (semi-)publieke sector met als hoogste doel het verbeteren van de overheid. In dit artikel enkele casussen uit de adviespraktijk van Paul de Bruin en Robert Schouten.
Landelijk onderzoek heeft aangetoond dat, ongewild, in de loop van de tijd een tweedeling is ontstaan: mensen met een beperking die wel de kans krijgen om mee te doen op de arbeidsmarkt en mensen die deze kans niet krijgen. Een grote groep valt hierdoor tussen wal en schip. Hun arbeidspotentieel blijft onbenut met gevolgen voor hun maatschappelijke positie. Vanuit een gezamenlijke visie op arbeidsmarktbeleid heeft een groep Limburgse gemeenten gekozen voor het oprichten van een leerwerkbedrijf, waarbij méér kansarmen worden geactiveerd in deze tijd van bezuiniging.
Om besluitvorming voor te bereiden zijn pilots uitgevoerd waarbij doelgroepmedewerkers en gemeentelijke medewerkers samenwerken bij het beheer van de openbare ruime. Dankzij evaluatie van deze pilots is duidelijk welke meerkosten en welke begeleiding (vakinhoudelijk en mensontwikkeling) noodzakelijk zijn.
In een volgende stap is de financiële haalbaarheid getoetst. De meerkosten (op de portefeuille Openbare Ruimte) van het werken met de doelgroep zijn vergeleken met de opbrengsten (op de portefeuille Werk en Inkomen). Conclusie is dat door inschakeling van de kansarme doelgroep een fors deel van het Openbare Ruimte budget via een inleenvergoeding kan worden aangewend voor mensontwikkeling. Afhankelijk van het resultaat van mensontwikkeling leidt dit tot een forse vergroting van het doelgroepbereik én een financieel voordeel op gemeentelijk niveau. Wel zijn duidelijke afspraken noodzakelijk om de voordelen ‘eerlijk te delen’ tussen de portefeuille Werk en Inkomen en Openbare Ruimte.
De gemeenten gaan beslissen over de laatste stap: uitwerking van een bedrijfsplan voor het leerwerkbedrijf. Hiermee wordt invulling gegeven aan een nieuw arbeidsmarktinstrument én aan samenwerking in het beheer van de openbare ruimte tussen de regiogemeenten.
IPR Normag begeleidt dit project. Zo is – voor het eerst – een ‘tool’ uitgewerkt waarmee het sociaal rendement van werken met kansarme doelgroepen in de Openbare Ruimte wordt gemeten.
Bezuinigen met visie
Kiezen voor strategische herpositionering of de kaasschaaf? Ontegenzeggelijk zijn gemeenten, waterschappen, provincies en overheidsbedrijven met forse bezuinigingstaakstellingen geconfronteerd. Het botweg toepassen van de kaasschaafmethode volstaat al lang niet meer. Nodig is een meer fundamentele en innovatieve aanpassing van de rol en taakopvatting van de overheidsorganisatie, het voorzieningenniveau en het functioneren en presteren.
IPR Normag ondersteunt diverse gemeenten en overheidsbedrijven met denkkracht bij het vinden van de beste maatregelen. Goede ervaringen zijn opgedaan met een participatieve aanpak: in samenwerking met leidinggevenden en sleutelfunctionarissen, die uiteindelijk de gekozen maatregelen moeten implementeren. In diverse sessies worden alle mogelijkheden gestructureerd in beeld gebracht, zoals:
Rolinnovatie: wijziging in de rol en taakopvatting van de gemeente. Taken die door burgers of maatschappelijke instellingen zelf kunnen worden opgepakt.
Procesoptimalisatie: efficiëntere en effectievere (werk)processen. Bijvoorbeeld door interne of externe verzelfstandiging.
Productinnovatie: aanpassen van het voorzieningenniveau en het weer in balans brengen van de vorm en inhoud van het aanbod van producten met de economische realiteit.
Aan de hand van een vooraf opgesteld toetsingskader worden de mogelijkheden en innovaties beoordeeld op bruikbaarheid en wenselijkheid. Welke structurele kostenreductie kan worden bereikt? Welke beleidseffecten met gevolgen voor de burger en welke personele consequenties? Maatregelen kunnen verstrekkend docht doeltreffend zijn. Uiteindelijk is het de politiek die een keuze maakt voor het pakket van maatregelen.
IPR Normag verricht quick scans, waarbij de mogelijkheden in kaart worden gebracht en beoordeeld op beïnvloedbare kosten, haalbaarheid en bestuurlijke consequenties. De aangereikte keuzes zijn pragmatisch, haalbaar en – niet onbelangrijk – gedragen door de betrokken medewerkers!
Consequenties van herindeling: ontmantelen en intergemeentelijke samenwerking?
In de periode 2000 – 2010 is het aantal gemeenten in Nederland met ruim 110 afgenomen. Als de huidige voornemens tot herindeling uitkomen, telt Nederland in 2013 ruim 42 gemeenten minder. Herindeling kan gemeenten versterken. Minder aandacht bestaat er voor andere consequenties. Zo blijkt dat herindeling ook kan leiden tot uittreding uit bestaande intergemeentelijke samenwerkingsverbanden.
Al langere tijd is op het terrein van Sociale Zaken een schaalvergroting gaande, waarbij gemeenten samenwerken om de vele sectorale ontwikkelingen te kunnen opvangen. Zoals veel gemeenten heeft een drietal Zuid-Hollandse gemeenten daarom hun taken op het gebied van sociale zaken ondergebracht bij een Intergemeentelijke Sociale Dienst (ISD). Deze ISD heeft de kwaliteit en efficiëntie verbeterd en heeft proactief gewerkt aan regionale beleidsontwikkeling.
Ondanks dit goede presteren treedt binnenkort, als gevolg van herindeling, één van de drie participanten uit. De twee achterblijvende gemeenten zien dan dat de schaalgrootte fors afneemt. Zonder maatregelen zal dit leiden tot structurele kostenstijging. Onderzoek naar de toekomst van de ISD is noodzakelijk.
Na een bestuurlijke inventarisatie in de regio zijn drie opties overgebleven: elke gemeente weer een eigen sociale dienst, uitbreiding van de taken van de ISD of inkoop van sociale diensttaken bij een buurgemeente. Oftewel: zelf doen, samenwerken of uitbesteden.
Gezien de diversiteit aan belangen heb ben de gemeenten opdracht verstrekt tot onafhankelijk onderzoek. Door middel van een multicriteria-analyse heeft IPR Normag de scenario’s in beeld gebracht. Daarbij is de betrokkenheid en medewerking van ISD, inkoopgemeente en participanten van groot belang geweest. Het onderzoeksrapport geeft inzicht in de mogelijkheden en risico’s. IPR Normag heeft in het bijzonder de kostenstructuur en de te overbruggen ‘frictiekosten’ van ontmantelen geanalyseerd. Daarbij is gebleken dat vermoedens niet altijd kloppen en alleen door een gedegen analyse de juiste inzichten worden verkregen.
De twee gemeenten hebben besloten tot een inkooptraject van Sociale Zaken bij een buurgemeente. Hoewel dit ook een fors financieel voordeel kan opleveren, is de overweging meer strategisch. Door inkoop bij een sterke buurgemeente kan de kwaliteit worden gewaarborgd en blijft de regionale samenwerking intact. Dit is van belang om de kwaliteit van het beleid en de dienstverlening te kunnen waarborgen.
Artikel uit Overheidszaken.